30 april 2023

Fiona Apple - Extraordinary Machine (2005)

Fiona Apple keert zes jaar na haar tweede album When The Pawn... terug met het fantastische Extraordinary Machine, waarop ze haar uit duizenden herkenbare geluid nog wat verder verrijkt en perfectioneert
Ik weet nog dat ik in 2005 compleet werd overrompeld door het prachtige Extraordinary Machine, het derde album van de Amerikaanse muzikante Fiona Apple. Het album bevat alle ingrediƫnten die de eerste twee albums van de Amerikaanse muzikante zo mooi, bijzonder, verpletterend en herkenbaar maakten, maar Fiona Apple zette ook op haar derde album weer een aantal flinke stappen. Zo klinkt de instrumentatie nog wat voller en avontuurlijker, zingt de New Yorkse muzikante nog wat overtuigender en zijn haar songs nog wat indringender en spannender. Ik kan lastig kiezen tussen de eerste drie albums van Fiona Apple, maar qua songs vind ik Extraordinary Machine nog net wat indrukwekkender dan zijn twee voorgangers.



Ik blijf bij het bespreken van mijn favoriete albums aller tijden maar even hangen bij het oeuvre van Fiona Apple. Na Tidal uit 1996 en When The Pawn… uit 1999, keerde de Amerikaanse muzikante pas in 2005 weer terug met het uitstekende Extraordinary Machine, dat in het betreffende jaar met afstand mijn jaarlijstje aanvoerde. 

Het is een album waarop Fiona Apple wederom koos voor de samenwerking met een aantal grote muzikanten, van wie een aantal ook te horen was op de eerste twee albums van de New Yorkse muzikante. Ook dit keer horen we de legendarische Jim Keltner, die dit keer gezelschap kreeg van Abe Laboriel en Questlove, op de drums, tekende Patrick Warren voor de fraaie orkestraties en was er bovendien wederom een belangrijke rol weggelegd voor multi-instrumentalisten Jon Brion en Mike Elizondo, van wie de laatste het album produceerde en wat mij betreft vakwerk afleverde (op het Internet circuleert overigens ook nog een versie van het album die door Jon Brion werd geproduceerd en wat directer en heftiger klinkt). Een handvol toetsenisten en een aantal blazers completeerden de imposante lijst muzikanten die op het album zijn te horen. 


Ondanks een net wat andere inkleuring bevatten ook de songs op Extraordinary Machine het unieke stempel van Fiona Apple. De Amerikaanse muzikante heeft ook dit keer een sterke voorkeur voor de toetsen aan de linkerkant van het klavier van haar piano en heeft bovendien een uit duizenden herkenbaar stemgeluid, dat nog net wat donker klinkt dan op When The Pawn… en Tidal. De songs zijn verder voorzien van geweldig drumwerk en een flinke laag keyboards. Als extraatje krijgen we dit keer blazers en ook die passen uitstekend bij de lage stem van Fiona Apple. 

Net als zijn twee voorgangers is Extraordinary Machine in muzikaal opzicht een fenomenaal album en als je vatbaar bent voor de bijzondere stem van Fiona Apple is het ook in vocaal opzicht weer smullen. Fiona Apple bleef op haar eerste twee albums nog redelijk dicht bij de tijdloze muziek van de vrouwelijke singer-songwriters uit de jaren 70, maar op Extraordinary Machine kiest ze nog wat nadrukkelijker voor het experiment. Het derde album van de Amerikaanse muzikante is bovendien haar meest veelzijdige album tot dat moment. 

Extraordinary Machine schakelt makkelijk tussen relatief ingetogen en vooral door de piano ingekleurde songs en behoorlijk vol of zelfs eclectisch in gekleurde songs, waarin de toetsenisten bijna over elkaar struikelen. Over het algemeen genomen is Extraordinary Machine vooral mooi en fantasierijk ingekleurd. Fantasierijk is ook een mooie omschrijving op de songs op het album, die alle kanten op kunnen, maar stuk voor stuk het unieke stempel van Fiona Apple dragen. 

Ik vind Extraordinary Machine qua songs het beste album van Fiona Apple, want het album bevat een ruime handvol van mijn favoriete Fiona Apple songs. Het album is toch wel enigszins tot mijn verbazing alweer achttien jaar oud, maar wat klinken de songs op Extraordinary Machine na al die jaren nog fris en avontuurlijk. 

Extraordinary Machine is niet alleen een album vol topmuzikanten, een album vol verrassende wendingen en een album met een unieke stem, maar het is ook een emotioneel album, waarop Fiona Apple kwetsbaar kan klinken of het ruw kan uitschreeuwen. Het was toch weer even geleden dat ik het hele album meerdere keren volledig had beluisterd, maar wat komt het allemaal weer hard binnen. Fiona Apple is niet heel productief, maar al haar albums zijn van een exceptioneel hoog niveau, zo ook Extraordinary Machine uit 2005. Erwin Zijleman


Extraordinary Machine van Fiona Apple is verkrijgbaar via de Mania webshop: