Either/Or, het derde album van de Amerikaanse muzikant Elliott Smith, was bij de release nog een cultalbum, maar toen Hollywood hem omarmde was de muzikant uit Portland, Oregon, opeens een ster. Het heeft nooit gepast bij Elliott Smith, die zijn mooiste muziek maakte toen hij in de luwte kon opereren. Op Either/Or krijgt het uit duizenden herkenbare Elliott Smith geluid vorm. De folky songs van de eerste twee albums zijn verrijkt met Beatlesque melodieën en klinken warm en dromerig. Op hetzelfde moment is Either/Or een donker album dat overloopt van melancholie. Elliott Smith zou door zijn vroege dood maar een klein stapeltje albums maken, met Either/Or uit 1997 als uitschieter.
De korte carrière van Elliott Smith is er een die zowel wonderlijk als droevig is. De Amerikaanse muzikant dook aan het begin van de jaren 90 op in de muziekscene van Portland, Oregon, en maakte met Roman Candle uit 1994 en Elliott Smith uit 1995 twee ingetogen folky albums, die hier en daar konden rekenen op positieve recensies, maar over het algemeen genomen toch weinig aandacht kregen.
Dat leek in eerste instantie niet te veranderen met het in 1997 verschenen Either/Or, tot een song van het album terecht kwam op de soundtrack van de film Good Will Hunting. Het leverde de muzikant uit Portland zelfs een Oscar nominatie op en niet veel later was Elliott Smith een ster. Een ster tegen wil en dank, want de spotlights van Los Angeles pasten niet bij een muzikant als Elliott Smith.
Het in 1998 verschenen XO hoorde opeens bij de grote releases en hetzelfde gold voor het in 2000 verschenen en helaas wat tegenvallende Figure 8. In 2003 overleed Elliott Smith nadat hij in zijn huis in Los Angeles werd gevonden met twee steekwonden. Na zijn met mysterie omgeven dood verscheen in 2014 postuum het uitstekende From A Basement On The Hill, maar hierna was het oeuvre van Elliott Smith helaas echt compleet.
Als ik mijn favoriete Elliott Smith album moet kiezen, twijfel ik tussen Either/Or en XO. De laatste is in productioneel opzicht net wat interessanter, maar uiteindelijk kies ik toch voor de betere songs op Either/Or. Het bijzondere geluid van Elliott Smith werd na zijn dood een belangrijke inspiratiebron voor velen, maar in 1997 viel de Amerikaanse muzikant direct op met een bijzonder eigen geluid.
Either/Or is minder sober ingekleurd en geproduceerd dan zijn twee voorgangers, maar het is nog altijd een behoorlijk ingetogen album zonder tierelantijntjes. In de meeste songs moeten we het doen met het warme akoestische gitaarspel van de Amerikaanse muzikant en wat elementaire percussie. Het gitaargeluid draagt het stempel van Elliott Smith, maar dit stempel komt vooral van zijn stem en manier van zingen. De vocalen op Either/Or zijn vooral fluisterzacht en hebben iets aangenaam dromerigs. De warme klanken en dromerige vocalen contrasteren flink met de donkere teksten van de Amerikaanse muzikant, die bakken vol met melancholie over je uit storten.
De eerste albums van Elliott Smith werden vergeleken met de muziek van Nick Drake, maar vanaf Either/Or zijn ook veel invloeden van The Beatles en The Beach Boys te horen. Het zijn invloeden die op XO tot volle wasdom zouden komen, maar ook Either/Or heeft al een aangename jaren 70 vibe en bevat arrangementen en melodieën waarvoor Lennon/McCartney en Brian Wilson zich niet zouden hebben geschaamd.
Het was best een tijd geleden dat ik voor het laatst naar Either/Or had geluisterd (ik luister vaker naar XO), maar het album overtuigde me nog steeds makkelijk. Op hetzelfde moment is Either/Or een album dat mooier wordt wanneer je er vaker naar luistert. Ik weet nog dat ik in 1997 op een gegeven moment nauwelijks meer kon stoppen met naar dit intieme en ook breekbare album luisteren. Het blijft doodzonde dat Elliott Smith slechts een kleine tien jaar albums heeft kunnen maken, al waren de albums die volgden op Either/Or en XO wat mij betreft lang niet zo goed. Either/Or vierde vorig jaar alweer zijn vijfentwintigste verjaardag, maar wat klinkt het album nog steeds urgent. Erwin Zijleman
De muziek van Elliott Smith is ook verkrijgbaar via de bandcamp pagina van de Amerikaanse muzikant: https://elliottsmith.bandcamp.com/album/either-or-expanded-edition.
Either/Or van Elliott Smith is verkrijgbaar via de Mania webshop: